Thật may mắn vì tôi có cơ hội lên Yên Châu (Sơn La), Điện Biên – nơi có nhiều người dân tộc Thái sinh sống. Ở đây tôi được hiểu thêm về những phong tục tập quán của dân tộc Thái mà có lẽ bạn chưa biết như chọc sàn, vấn tằng cẩu, tục ở rể, múa xoè,… Vậy những phong tục tập đoán đó cụ thể là như thế nào? Cùng theo chân Văn Hóa Người Việt đi tìm hiểu nhé.
Giới Thiệu Chung Về Phong Tục Tập Quán Của Dân Tộc Thái
Dân tộc Thái là một trong các dân tộc thiểu số của Việt Nam. Họ sống chủ yếu ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam, như ở Sơn La, Điện Biên, Hòa Bình, Lai Châu… Họ có một nền văn hóa và phong tục tập quán rất độc đáo và thú vị.
Phong tục và tập quán của dân tộc Thái chính là những quy tắc, thói quen đặc trưng của họ. Các phong tục và tập quán này có thể bao gồm nhiều khía cạnh của cuộc sống như: văn hóa, tôn giáo, hôn nhân, gia đình, ẩm thực, nghệ thuật… Không giống với những phong tục Việt Nam truyền thống của người kinh, phong tục của người dân tộc Thái có phần cổ hủ và lạc hậu hơn. Tuy nhiên, những phong tục ấy đã truyền nhau qua nhiều thập kỷ, đó là điều mà dân tộc Thái họ rất coi trọng, gìn giữ.
Những Phong Tục Tập Quán Của Dân Tộc Thái Phổ Biến Nhất
Người dân tộc Thái có rất nhiều phong tục tập quán khác nhau. Mỗi phong tục đều có sự thú vị riêng của nó. Để hiểu hơn về người dân tộc Thái cũng như xem họ có những phong tục, tập quán nào thì mời bạn đón đọc nội dung tiếp theo phía dưới đây.
Nghệ Thuật Múa Xòe Trong Phong Tục Tập Quán Của Dân Tộc Thái
Trở thành biểu tượng đặc trưng với một loạt các điệu nhảy đa dạng như Xòe vòng, Xòe khăn, Xòe nón, Xòe quạt, Xòe sạp, Xòe nhạc, và Xòe chai. Nghệ thuật Xòe là sự kết hợp độc đáo giữa sự sáng tạo và cuộc sống lao động sản xuất của người Thái, và nó đã trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa tinh thần của họ. Một số nghệ thuật Xoè như :
- Điệu Múa Xoè
Múa xòe là một hoạt động nghệ thuật truyền thống của người dân tộc Thái. Những điệu nhảy đẹp mắt và uyển chuyển của múa xòe thể hiện tình yêu đất nước, tình yêu cuộc sống và tình yêu gia đình. Đây cũng là một hoạt động tạo sự gắn kết và vui tươi trong cộng đồng Thái.
- Điệu Múa Xòe Nhạc
Người múa trang bị chùm nhạc gồm 3-5 quả, được đeo vào ngón giữa, thường là một tay phải. Quả nhạc được đặt trên mu bàn tay, hướng lên phía trên. Trong khi múa nhạc, người múa sử dụng các bước chân Phong Thổ (đặc trưng của tỉnh Lai Châu) và Mường Lay (đặc trưng của tỉnh Điện Biên), kết hợp với bước vội.
- Điệu Múa Xòe Quạt
Có hai kiểu biểu diễn, đó là múa một quạt và múa hai quạt. Trong múa một quạt, người múa thường cầm một quạt xòe ở tay phải và một khăn (gập đôi) ở tay trái. Trong khi đó, múa hai quạt thì người múa cầm một quạt xòe ở mỗi tay, và quạt có thể được xòe hoặc gập. Nhờ vào điệu múa này, người biểu diễn tạo ra sự duyên dáng, uyển chuyển và linh hoạt…tạo nên nét đặc trưng trong phong tục tập quán của dân tộc Thái.
Không Cần Điện Thoại, Internet, Đôi Lứa Biết Và Yêu Nhau Qua Tục Chọc Sàn
“Chọc sàn” là một phong tục tập quán độc đáo và đẹp trong hôn nhân của người dân tộc Thái. Nó bắt đầu từ khi hai người trẻ tuổi quen nhau và yêu nhau chỉ qua ánh mắt. Khi người con trai thể hiện ý định muốn tiến xa hơn trong mối quan hệ, anh ta sẽ đến nhà của cô gái để chọc sàn.
Chàng trai thổi sáo và đánh đàn, truyền tải tình yêu và lời tỏ tình đến người con gái mà anh ấy yêu thương qua những giai điệu da diết.
“ Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Ra đầu sàn để ngắm trăng sao
Ra đầu sàn để ngắm sao nhấp nháy
Ði uyển chuyển cầm ghế ngồi chung. ”
Người Dân Tộc Thái Và Tục Ở Rể
Một phong tục tập quán của dân tộc Thái khá thú vị nữa đó là “ở rể”, đây là giai đoạn quan trọng trong cuộc sống của một cặp đôi. Không chỉ là thời gian để thử thách tình yêu giữa chàng trai và cô gái. Mà còn là thời điểm để chàng rể trả công ơn sinh thành của mình đối với gia đình vợ. Tuy nhiên, trong thời đại hiện đại, tập quán “ở rể” đã trải qua nhiều thay đổi, trở nên cởi mở hơn và có nhiều vùng không còn duy trì phong tục này.
“ Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. ”
Người dân tộc Thái có quan niệm rằng, cha mẹ và gia đình đã có công sinh thành và nuôi dạy cô gái trưởng thành. Do đó, trước khi chàng trai đón cô gái về nhà làm vợ, anh ta phải trả công cho cha mẹ vợ bằng cách “ở rể”. Thời gian ở rể có thể được thỏa thuận giữa hai gia đình, nhưng cũng tuân theo quy ước của từng vùng miền.
Tằng Cẩu Của Dân Tộc Thái
Tằng Cẩu cũng là một cách để phân biệt phụ nữ đã có chồng và chưa có chồng. Theo phong tục tập quán của dân tộc Thái đen, phụ nữ khi lấy chồng phải buộc tóc lên đỉnh đầu. Tóc trên đỉnh đầu, gọi là Tằng Cẩu, bao gồm một phần là tóc rụng của chính cô gái Thái và một phần là tóc do mẹ chồng đóng góp. Kích thước của Tằng Cẩu càng lớn, thể hiện sự hòa thuận và sự ấm no trong gia đình. Ngoài việc thể hiện sự trung thành của phụ nữ, Tằng Cẩu cũng là một cách để tôn trọng chồng và gia đình của chồng.
Tổ Chức Ma Chay Trong Phong Tục Tập Quán Của Dân Tộc Thái
Khi mới nghe có thể chúng ta sẽ bất ngờ về phong tục này. Nghi lễ này là cách mọi người thể hiện sự tôn kính đối với những người đã khuất. Nghi lễ được tổ chức với sự trang trọng và đong đầy tình cảm nồng ấm, đặc biệt là đối với những người đã có nhiều công đức. Họ được con cháu kính viếng và tiễn đưa về nơi an nghỉ cuối cùng.
Các Lễ Hội Trong Năm
Các lễ hội như ngày tết, Lễ hội Vu Lan, và Lễ hội Đền Đôi đều được tổ chức vào những dịp đặc biệt trong năm để tôn vinh các vị thần và tổ tiên. Phong tục tập quán này của dân tộc Thái thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn đối với những người đã khuất và cầu xin sự bảo trợ và may mắn cho cả gia đình và cộng đồng.
Cùng với việc tôn kính tổ tiên, người Thái cũng có phong tục tôn giáo sâu sắc. Đạo Phật và Đạo Công giáo là hai tôn giáo phổ biến trong cộng đồng người Thái. Họ thường tham gia các hoạt động tôn giáo như lễ cầu nguyện, lễ cúng và viếng chùa nhằm tìm kiếm sự bình an và sự thăng tiến trong cuộc sống.
Ẩm Thực, Văn Hóa Nhà Sàn Và Trang Phục Dân Tộc Thái
Không chỉ có những phong tục tập quán thông thường. Dân tộc Thái, họ còn có những phong tục thể hiện qua ẩm thực và trang phục. Cùng xem ẩm thực, văn hóa, trang phục người dân tộc Thái như thế nào nhé.
Ẩm Thực Của Người Thái
Khi bạn có cơ hội thưởng thức các món ăn ngon của người Thái, bạn sẽ cảm nhận được hết vẻ đặc trưng trong ẩm thực đặc biệt của họ. Dân tộc Thái ở Việt Nam không những được biết đến với sự khéo léo, tài năng và sự thú vị mà khi vào bếp, người Thái cũng trở thành những nghệ sỹ thực thụ. Các món ăn của dân tộc Thái không chỉ ngon mà còn rất đẹp mắt, không thua kém bất kỳ vùng miền nào trên khắp Việt Nam.
Trong ẩm thực truyền thống, người Thái nổi tiếng với các món nướng, nộm, lạp, canh, mọ và xôi. Xôi là một món ăn truyền thống, được nấu bằng chõ gỗ, sau đó được tải để bay hơi nước và ép khẩu để giữ cơm thơm và dẻo lâu. Cơm lam cũng là một phương pháp chế biến độc đáo mà người Thái sử dụng để chiêu đãi khách trong các dịp lễ tết.
Khi ghé thăm vùng đất của người Thái, sẽ rất may mắn nếu được thưởng thức món thịt trâu gác bếp thơm ngon với các gia vị đặc biệt như mắc khén và hạt dổi. Bên cạnh đó, bạn còn có cơ hội ăn món cá suối nướng trên bếp than hồng ngoài trời. Đây là những trải nghiệm thú vị mà chắc chắn sẽ không thể quên được về phong tục tập quán của dân tộc Thái nơi đây.
Trang Phục Thể Hiện Phong Tục Tập Quán Của Dân Tộc Thái
Mặc dù có nhiều nhóm người Thái khác nhau, những trang phục của họ thể hiện sự ảnh hưởng chung. Tất cả đều tự hào về bản sắc riêng của mình và luôn cố gắng bảo tồn, phát triển các giá trị văn hóa trong phong tục tập quán của dân tộc Thái.
Với trang phục truyền thống của người Thái, bộ váy áo của phụ nữ là điểm nhấn đặc biệt. Áo ngắn (xửa cỏm) được trang trí bằng hàng khuy bạc hình bướm, ve, nhện… chạy dọc theo nẹp ngực áo và ôm sát cơ thể. Nam giới người Thái thường mặc áo thổ cẩm có màu chàm xanh hoặc đen.
Phụ nữ Thái thường đeo nhiều đồ trang sức để tăng thêm vẻ đẹp và thể hiện sự quý phái của mình. Phụ nữ Thái trắng thường mặc áo cóm cổ thấp hình chữ V và buộc tóc phía sau gáy. Trong khi đó, phụ nữ Thái đen thường mặc áo cóm cổ cao, chít khăn Piêu và vấn tóc cao trên đỉnh đầu.
Giá Trị Văn Hoá Tiêu Biểu Tộc Người – Nhà Sàn Thái
Nhà sàn là niềm tự hào trong phong tục tập quán của người dân tộc Thái. Người Thái từ xa xưa chưa biết cách xây dựng nhà, cho đến khi một con rùa xuất hiện trong một giấc mơ và nói: “Hãy xây nhà theo hình dáng của tôi”.
Mặc dù cùng thuộc dân tộc Thái, những ngôi nhà sàn của người Thái đen và Thái trắng có những khác biệt. Trong khi ngôi nhà sàn của người Thái đen có mái hình mai rùa và cấu trúc lợp liền hai mái với hai trái thành một liên kết, người Thái trắng (ở vùng Quỳnh Nhai, Sơn La) xây dựng nhà giống với nhà người Mường, người Tày, tức là theo nguyên tắc 4 mái.
Tuy kiến trúc của ngôi nhà sàn ngày nay đã trải qua nhiều thay đổi để phù hợp với việc sử dụng, đáp ứng sự giao lưu giữa các vùng miền và sự khan hiếm nguồn gỗ nhưng mặt bằng không gian sử dụng sinh hoạt bên trong ngôi nhà vẫn giữ nguyên đặc điểm chung. Mặt sàn vẫn được chia thành hai phần: một phần dành để ngủ nghỉ cho các thành viên trong gia đình, và một nửa còn lại dành cho khu vực bếp và không gian tiếp khách.
Những ngôi nhà sàn nguyên bản đang dần ít đi, nhưng điều này không làm giảm sự ngưỡng mộ với quá trình chuẩn bị công phu cũng như kiến thức và kỹ thuật cao trong xây dựng nhà sàn của dân tộc Thái.
Lời Kết
Trên hết, người Thái có những giá trị văn hóa sâu sắc và tôn trọng truyền thống. Phong tục tập quán của dân tộc Thái không chỉ là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày mà còn là cách thể hiện sự tôn kính và lòng biết ơn đối với tổ tiên và thiên nhiên. Hi vọng bài viết này đã giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về phong tục tập quán của họ cũng “Như người Thái, sắc đẹp tỏa ra từ trong tâm.”
