Tết Nguyên Đán – một trong những ngày lễ trọng đại và quan trọng nhất của người Việt, đã và đang luôn tỏa sáng trong tâm hồn của mỗi người dân trên khắp đất nước. Ngày Tết không chỉ là dịp để gia đình tụ họp, mà còn là thời điểm mà người Việt thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên và cầu chúc cho một năm mới tràn đầy tài lộc và may mắn. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau khám phá những phong tục Việt Nam đặc biệt mà Tết Nguyên Đán mang lại. Đồng thời xem gia đình bạn có áp dụng những phong tục ngày Tết đó mỗi năm không nhé.
Nguồn Gốc Của Những Phong Tục Ngày Tết Tại Việt Nam
Phong tục ngày Tết có từ rất lâu đời rồi và cho đến ngày nay những phong tục ấy vẫn được duy trì. Hầu hết các phong tục đó thường liên quan đến nền văn hóa và tôn giáo ở nơi đó. Tùy thuộc vào địa điểm và lịch sử cụ thể, phong tục ngày Tết có thể có nguồn gốc từ các sự kiện lịch sử, truyền thống tôn giáo, hoặc văn hóa dân gian.
Ở nhiều nền văn hóa, Tết thường kết hợp với những yếu tố như: chuẩn bị thực phẩm chế biến các món ăn theo phong tục, cúng tế, tổ chức hoạt động vui chơi và lễ hội để chào đón năm mới…
Còn đối với Tết Nguyên đán ở Việt Nam thì cũng chẳng ai biết có từ bao giờ. Nhưng ai cũng biết những phong tục trong ngày tết đó là có nguồn gốc từ các nghi lễ truyền thống của người Việt như cúng tổ tiên và tôn vinh các vị thần. Nó thường diễn ra vào tháng 1 hoặc tháng 2 âm lịch.
Tết Nguyên Đán Cổ Truyền Có Gì?
Tết Nguyên Đán cổ truyền là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất của người Việt Nam. Được tổ chức để chào đón sự chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, Tết Nguyên Đán là dịp kỷ niệm theo lịch âm và thường diễn ra vào ngày đầu tiên của năm mới âm lịch.
Lễ hội này đánh dấu sự kết hợp giữa nghệ thuật, văn hóa, và tâm linh trong văn hóa Việt Nam. Trong suốt khoảng thời gian này, người dân thường quay về quê hương, tổ chức các nghi lễ, cúng bái tổ tiên, và tham gia vào các hoạt động vui chơi, gặp gỡ gia đình và bạn bè.
Tết Nguyên Đán cổ truyền là dịp để tôn vinh tổ tiên, đón chào một năm mới đầy may mắn và tài lộc, và thể hiện lòng biết ơn đối với Trời Đất. Các phong tục và tập quán của Tết Nguyên Đán khác nhau tùy theo từng vùng miền và gia đình, nhưng tất cả đều mang đậm dấu ấn văn hóa và tinh thần đoàn kết của người Việt Nam.
Tết Nguyên Đán còn là thời điểm để mọi người gạt bỏ hết những muộn phiền, thất bại và lo âu của năm cũ, để tâm hồn trở nên nhẹ nhàng, tự tin bước vào năm mới với hy vọng rằng mọi khó khăn sẽ được giải quyết và mọi thành công sẽ đến. Với tất cả những ý nghĩa đó, người Việt có nhiều phong tục và tập quán cho ngày Tết Nguyên Đán cổ truyền, nhằm đảm bảo một năm mới an lành, thịnh vượng.
Các Phong Tục Ngày Tết Phổ Biến Nhất Của Người Việt
Lễ Cúng Ông Công, Ông Táo
Từ ngày 23 tháng Chạp, người Việt thường chuẩn bị cho lễ cúng ông Công và ông Táo. Trong lễ cúng này, nhà cửa được dọn dẹp sạch sẽ, và một phần quan trọng của nghi thức là lễ cúng truyền thống. Cá vàng được coi là phương tiện để ông Táo trở về thiên đàng, nơi ông sẽ báo cáo về cuộc sống của gia đình và xã hội. Người dân hy vọng rằng thông tin báo cáo này sẽ mang lại may mắn và thịnh vượng cho gia đình trong năm mới.
Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm Ngọc Hoàng sẽ tiếp nhận những báo cáo từ các Táo, đại diện cho từng gia đình. Dựa vào thông tin này, Ngọc Hoàng sẽ quyết định trách phạt hoặc thưởng các gia chủ. Do đó, mọi người luôn cố gắng để có những tấu chương đẹp, tránh bị trách phạt và mong đạt được những điều tốt lành trong năm mới.
Gói Bánh Chưng, Bánh Tét
Bánh Chưng, món ăn truyền thống có từ thời vua Hùng là món ăn không thể thiếu trong những ngày Tết của người Việt cho đến tận ngày nay. Trong tâm hồn của mỗi người con Việt Nam, truyền thống gói bánh Chưng và bánh Dày đã trở thành một phần không thể thiếu của ngày Tết Nguyên Đán cổ truyền.
Bánh Chưng thường có hình vuông, màu xanh, tượng trưng cho Đất – một phần không thể thiếu của cuộc sống. Bánh Dày, hình tròn, màu trắng, tượng trưng cho Trời – Dương, thể hiện triết lý của con người kết nối giữa Đất và Trời. Bánh Chưng là biểu tượng cho mẹ, còn bánh Dày là biểu tượng cho cha. Những chiếc bánh này không chỉ là thực phẩm, mà còn là biểu tượng của sự trang trọng và cao quý để cúng tổ tiên.
Việc gói bánh Chưng và bánh Dày trở thành một phong tục ngày Tết quan trọng trong gia đình Việt Nam. Mỗi khi Tết đến gần, gia đình rộn ràng với việc rửa lá chuối, vo gạo… để chuẩn bị và gói những chiếc bánh Chưng truyền thống. Những đứa trẻ con trong gia đình thường háo hức nhất là được tham gia công đoạn nằm trông bếp củi để học cách nấu bánh Chưng và cũng là để hiểu hơn về giá trị và ý nghĩa của truyền thống gia đình.
Chơi Hoa Ngày Tết
Trong ngày Tết, truyền thống mua hoa để tạo không gian tươi mới và tượng trưng cho sự may mắn đã trở thành một phần không thể thiếu của nền văn hóa Việt Nam. Các loại hoa như: đào, mai, quất… được chọn lựa để xua đuổi tà ma và mang lại lời chúc vui vẻ, hạnh phúc, thịnh vượng và viên mãn cho cả gia đình.
- Hoa Đào – Màu Đỏ Tượng Trưng Cho May Mắn: Hoa đào, với sắc đỏ tươi, là biểu tượng đặc trưng của Tết Nguyên Đán ở miền Bắc. Màu đỏ mang ý nghĩa tượng trưng cho sự may mắn. Đặt cây hoa đào trong nhà đón chào năm mới là cách để hướng về tương lai lạc quan và đầy hy vọng.
- Cây Quất – Đón May Mắn Tới Gia Đình: Trong miền Bắc, người ta thường trưng cây quất trong nhà để tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc và thịnh vượng cho gia đình. Quất có ý nghĩa trải đường đời đẹp đẽ và thúc đẩy sự phát triển tốt lành.
- Hoa Mai – Biểu Tượng Sự Cao Sang và Phát Triển: Hoa mai, phổ biến ở miền Nam và miền Trung, tượng trưng cho sự cao sang và phát triển. Như màu sắc đa dạng của hoa mai, mỗi gia đình đều hy vọng vào sự thăng tiến và thành công trong năm mới.
- Nhiều Loại Hoa Đẹp Khác Trang Trí Nhà Cửa: Ngày nay, ngoài hoa đào, mai và quất, người Việt còn ưa thích trang trí nhà bằng nhiều loại hoa khác như hoa lan, hoa cúc, hoa thủy tiên… Mỗi loại hoa đều mang ý nghĩa riêng, nhưng chung quy đều tượng trưng cho sự may mắn và niềm hy vọng trong năm mới.
Những bông hoa này không chỉ tạo thêm sắc màu cho không gian gia đình mà còn thể hiện lòng biết ơn và lời chúc tốt đẹp cho gia đình và người thân trong dịp Tết Nguyên Đán cổ truyền.
Phong Tục Ngày Tết Bày Mâm Ngũ Quả Ở 3 Miền
Việc bày mâm ngũ quả là một phong tục ngày Tết không thể thiếu trong ngày Tết của mọi gia đình Việt Nam. Mâm ngũ quả tượng trưng cho năm yếu tố cơ bản của vũ trụ theo quan niệm của Khổng giáo: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ. Đây là một thực hiện sâu sắc, kết nối sâu sắc với lòng hiếu thảo và hy vọng vào những điều tốt lành trong năm mới.
Mâm Ngũ Quả Miền Bắc
Ở miền Bắc, mâm ngũ quả không thể thiếu nải chuối xanh, quả bưởi (hoặc có thể thay bằng quả phật thủ, quả thanh trà, hay tỳ bà), và sau đó có thể bày thêm các loại quả khác như cam, quýt, hồng, lê, ớt, quất… tùy thuộc vào sở thích gia chủ. Mâm ngũ quả ở miền Bắc phản ánh tư duy Ngũ hành, trong đó mỗi màu tượng trưng cho một yếu tố như Kim (màu trắng), Mộc (màu xanh), Thủy (màu đen), Hỏa (màu đỏ), Thổ (màu vàng).
Mâm Ngũ Quả Miền Trung
Ở miền Trung, người dân tập trung vào tinh thần chân thành và không quá nghiêm túc về việc chọn loại quả. Thay vì tuân theo quy tắc cố định, họ tập trung vào việc dâng kính tổ tiên bằng lòng thành tâm. Mâm ngũ quả của miền Trung thường có sự đa dạng về loại quả, như thanh long, chuối, mãng cầu, dưa hấu, dứa, sung, cam, quýt. Mục tiêu chính là tạo sự đa dạng và phong phú trong mâm cúng.
Mâm Ngũ Quả Miền Nam
Miền Nam có những quy tắc riêng cho việc chọn quả trong mâm ngũ quả. Mâm thường bao gồm mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, và sung. Cách đọc chữ cái đầu của mỗi loại quả thành câu “cầu vừa đủ xài sung” (hoặc “cầu sung vừa đủ xài”), mang ý nghĩa dành sự cầu mong rằng mọi thứ trong cuộc sống sẽ vừa đủ, sung túc và tốt lành. Miền Nam kiêng kỵ chưng trái có tên mang ý nghĩa không may như chuối – chúi nhủi, cam – cam chịu, lê – lê lết, sầu riêng, bom (táo) và tránh chọn các loại quả có vị đắng, cay.
Đi Thăm Mộ Tổ Tiên Cầu Bình An
Trong khoảng từ ngày 23 đến 30 tháng Chạp, trước ngày Tết, con cháu thường tập trung để thăm mộ tổ tiên. Họ đến nơi an nghỉ của ông bà tổ tiên và người thân, thực hiện việc làm sạch, sửa sang và trình bày lòng kính trọng và đạo hiếu của mình. Đây là một phong tục phổ biến mà người Việt thực hiện để bày tỏ sự tôn trọng và lòng biết ơn đối với những người đã sinh thành và các tổ tiên đã ra đi.
Cúng Giao Thừa Để Chào Đón Năm Mới
Tại Việt Nam, các gia đình thường chuẩn bị một bữa cơm trọn vẹn với đủ các món ăn, bao gồm cơm, rau, canh, cá, và thịt, để mời thần linh và tổ tiên về ăn tết cùng gia đình. Thường, bữa cơm này được tổ chức vào chiều ngày 30 Tết, đánh dấu sự kết thúc của năm cũ và sẵn sàng đón chào năm mới.
Giao thừa là thời điểm quan trọng khi chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, là lúc đất trời giao hòa. Lễ cúng giao thừa còn được gọi là lễ trừ tịch và diễn ra vào những phút cuối cùng của năm. Lễ này mang ý nghĩa loại bỏ những điều xấu của năm cũ để chuẩn bị đón nhận những điều tốt lành của năm mới.
Lễ cúng giao thừa thường được tiến hành qua hai phần, bao gồm lễ cúng trong nhà và lễ cúng ngoài trời. Người Việt thực hiện lễ này vì họ tin rằng một năm mới sẽ bắt đầu, điều đó đồng nghĩa với việc phải kết thúc một năm cũ. Ý nghĩa sâu xa của buổi lễ là loại bỏ những sự bất hoà của năm cũ, chào đón năm mới với hy vọng đón nhận tài lộc và điều tốt lành.
Phong Tục Xông Đất: Nghi Lễ May Mắn Cho Năm Mới
Xông đất, hay còn được gọi là đạp đất và xông nhà, là một trong những phong tục truyền thống quan trọng của người Việt Nam trong dịp Tết Nguyên Đán cổ truyền. Thông qua nghi lễ này, người Việt mong muốn đón nhận những điều may mắn và mọi sự thuận lợi cho tất cả thành viên trong gia đình.
Theo quan niệm truyền thống, người đầu tiên bước vào nhà của gia chủ sau khoảng thời gian giao thừa và mang theo lời chúc mừng năm mới sẽ được xem là người xông đất.
Phong tục xông đất được coi là rất quan trọng trong văn hóa Việt Nam, vì mọi người tin rằng người xông đất sẽ ảnh hưởng đến cả một năm tới, liệu đó có phải là một năm vui vẻ, thịnh vượng hay không may mắn. Vì vậy, người ta thường mời một người nam, có vận may, và tuổi tương hợp với chủ nhà đến xông đất, với niềm tin rằng người đó sẽ mang theo may mắn và điềm lành suốt cả năm.
Người xông đất thường phải ăn mặc chỉnh tề và sau đó thực hiện một vòng quanh toàn bộ nhà, với hy vọng rằng may mắn sẽ đổ đầy trong suốt năm mới sắp tới.
Phong Tục Ngày Tết – Xuất Hành Đầu Năm
Vào ngày mùng một tháng Giêng, mọi người thường kỹ lưỡng trong việc chọn hướng, giờ phút và phương tiện để ra khỏi nhà. Hành động này được thực hiện với hy vọng rằng khi bước sang một năm mới, tất cả mọi việc sẽ diễn ra thuận lợi. Mong rằng trong suốt cả năm, mọi người sẽ gặp nhiều điều tốt lành, tránh được điều xấu và không may mắn.
Chúc Tết Lì Xì Cho Mọi Người Lấy May
Người Việt thường đi chúc Tết gia đình và bạn bè trong những ngày Tết. Đặc biệt, vào sáng mồng một Tết, con cháu thường đến chúc thọ, mừng tuổi ông bà, cha mẹ bằng cách tặng lì xì màu đỏ, chứa đựng những đồng tiền mới. Điều này được thực hiện cùng với những lời chúc tốt lành, mong rằng các con cháu sẽ ăn chóng lớn, học hành giỏi giang, và sẽ được hạnh phúc, vui vẻ trong năm mới.
Giá trị thực sự của tiền mừng tuổi không phải là số lượng hay số tiền, mà nó nằm ở ý nghĩa và mong ước tích cực mà nó mang lại cho mỗi người. Do đó, nhiều người tin rằng việc chọn những đồng tiền màu đỏ thể hiện sự may mắn, hoặc chọn những đồng tiền có số đẹp để mừng tuổi cho người nhận.
Lễ Chùa Và Hái Lộc Đầu Xuân: Tạo Điểm Sáng Cho Năm Mới
Phong tục đi lễ chùa trong những ngày đầu năm mới là một phần quan trọng của văn hóa tâm linh trong đời sống của mỗi người Việt. Đi lễ chùa đầu năm không chỉ đơn thuần là để cầu xin một năm mới đầy may mắn và phúc lộc, mà còn thể hiện lòng thành kính và tôn trọng đối với Đức Phật và Tổ tiên.
Hái lộc đầu xuân là một phần không thể thiếu của nét đẹp truyền thống trong năm mới của người Việt. Thường được thực hiện vào đêm giao thừa hoặc sáng sớm mùng một Tết, việc hái lộc nhằm cầu mong sự may mắn, đón lộc vào nhà và gia đình.
Đi lễ chùa đầu năm còn giúp làm cho tâm hồn của chúng ta trở nên trong sáng hơn, loại bỏ những điều cũ, và bắt đầu một năm mới với hy vọng về những điều tốt lành và may mắn.
Phong Tục Dựng Cây Nêu: Xua Đuổi Tà Ma Và Chào Đón Năm Mới
Theo truyền thống, mỗi khi năm mới đến, ma quỷ thường hoạt động mạnh và quấy rối. Để xua đuổi tà ma và những điều không may mắn, tại nhiều vùng miền, người ta thực hiện phong tục dựng cây nêu, một biểu tượng cho sự hiện diện đánh dấu chủ quyền rằng nơi đây đã có chủ, đồng thời làm một biểu tượng để tà ma không dám lại gần.
Việc dựng cây nêu vào dịp Tết là một phong tục truyền thống tại nhiều địa phương trong lễ Tết cổ truyền. Cây nêu thường được làm từ tre, có chiều cao khoảng 5 đến 6 mét. Trên cây nêu thường trang trí với vàng mã, bùa trừ tà, hình cá chép bằng giấy, và những chi tiết khác. Cây nêu được dựng lên để mừng chào năm mới và đồng thời để xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không may mắn.
Phong tục này thường bắt đầu từ ngày 23 tháng Chạp, tức là ngày Táo quân trở về trời, và sau đó cây nêu sẽ được hạ xuống vào ngày mùng 7 Tết.
Phong Tục Xin Chữ Đầu Xuân
Vào mỗi dịp xuân đầu năm mới, người dân lại thường rủ nhau để xin chữ đầu xuân, một biểu tượng mang ý nghĩa tài lộc và sự thịnh vượng. Phong tục ngày Tết này thể hiện lòng hiếu khách và lòng chia sẻ trong cộng đồng.
Mỗi nét chữ trên tờ giấy đều đại diện cho sự may mắn và thành công trong cuộc sống. Người xin chữ đầu xuân và người cho chữ đều nhận được lộc đầu năm, và mỗi nét chữ đều mang theo mong ước riêng biệt. Tất cả những người tham gia phong tục này đều hy vọng vào một năm mới tràn đầy những điều tốt lành, hạnh phúc gia đình, và thành công trong cuộc sống.
Ngày nay, việc xin chữ đầu xuân đã trở thành một phần không thể thiếu trong truyền thống văn hóa của người Việt vào mỗi dịp Tết đến xuân về. Chữ nghĩa thường mang đến giá trị ý nghĩa sâu sắc hơn so với những lời nói và để lại cho mọi người những bài học giáo dục quý báu.
Lời Kết
Các phong tục truyền thống của người Việt trong dịp Tết Nguyên Đán cổ truyền không chỉ là những nghi lễ văn hóa. Mà còn chứa đựng sâu sắc những giá trị tâm linh và xã hội. Chúng thể hiện lòng biết ơn, hiếu khách, và mong muốn những điều tốt lành, hạnh phúc, và thịnh vượng cho gia đình và cộng đồng. Hy vọng với những chia sẻ về các phong tục ngày tết mà chúng tôi gửi đến bạn, sẽ giúp cho bạn phần nào hiểu được Việt Nam có những phong tục nào và thấy tự hào hơn về dân tộc ta nhé.
